Rechtspraak

De Rechtspraak is net als de Nederlandse orde van advocaten bezorgd over de vergoeding die advocaten op dit moment ontvangen voor het verlenen van gesubsidieerde rechtsbijstand. Dat benadrukt de Rechtspraak aan de vooravond van het Kamerdebat over dit thema.Controlerende taakBinnen onze democratische rechtsstaat heeft iedereen - ook als zijn of haar financiële middelen tekortschieten - het recht op toegang tot de rechter. Om van dat recht gebruik te kunnen maken is adequate rechtsbijstand door een advocaat vaak onmisbaar. Die rechtsbijstand kan alleen worden verleend als daarvoor een passende vergoeding bestaat. De scheiding der machten raakt uit balans als de rechter zijn controlerende taak niet meer volledig kan vervullen, omdat groepen burgers hem niet meer kunnen bereiken.Gevolgen voor zittingenDe advocatuur heeft aangekondigd de eerste 2 weken van januari te gaan staken. Op dit moment wordt in kaart gebracht welke gevolgen de aangekondigde staking heeft op de voortgang van zittingen en welke maatregelen noodzakelijk zijn.

Onderzoeksjournalisten Tim Staal, Karlijn Kuijpers en Thomas Muntz van Investico en Gert-Jan Dennekamp van Nieuwsuur hebben de Persprijs Jacques van Veen 2019 gewonnen met hun serie De Schuldenindustrie. Burgemeester Pieter Broertjes van Hilversum reikte de prijs vanmiddag uit in het Instituut voor Beeld & Geluid.PrijsDe Persprijs Jacques van Veen wordt eens in de 3 jaar uitgereikt, met als doel de kwaliteit van de journalistiek over het recht en de rechtspraak te bevorderen in Nederland en Vlaanderen. De prijs (waar 10.000 euro aan verbonden is) is in het leven geroepen als eerbetoon aan voormalig Parool-verslaggever Jacques van Veen, die grote faam verwierf met zijn kritische en beeldende artikelen over de gang van zaken in rechtszaal.Diep ingrijpenVolgens de jury scoort De Schuldenindustrie op alle journalistieke criteria heel hoog. De vierdelige serie legt bloot hoe het innen van schulden commercieel is gemaakt, wat diep ingrijpt in het leven van kwetsbare mensen. Maar niet alleen de handel in schulden wordt inzichtelijk gemaakt, ook de rol van schuldhulpverlening en bewindvoering en de manier waarop rechtspraak en politiek daarmee omgaan. Een knap staaltje onderzoeksjournalistiek dat ook nog in een originele vorm is gegoten; een mix van beeld en geschreven artikelen. ‘De impact van de berichtgeving is aanzienlijk geweest en dus maatschappelijk zeer relevant', zei juryvoorzitter Julia Mendlik (president van de rechtbank Midden-Nederland) vanmiddag. ‘Schulden en hoe daarmee wordt omgegaan is een onderwerp dat niemand meer onberoerd laat, mede door de wijze waarop Tim Staal en zijn collega's hieraan ruchtbaarheid hebben gegeven.'Eervolle vermeldingDe juryleden konden kiezen uit 23 inzendingen. Na een uitgebreide selectie bleven 4 genomineerden over: Hetty Nietsch en Manon Blaas voor hun documentaire Het fatale scooterongeluk, over het lange verloop van een ingewikkelde rechtszaak waarin 2 verdachten elkaar aanwezen als bestuurder van de scooter; Annet Huizing en illustrator Margot Westermann voor hun boek De Zweetvoetenman en NRC-journalist Marcel Haenen voor Dienstreis naar Bangkok, een serie artikelen over integriteitsschendingen bij het Openbaar Ministerie. Huizing en Westermann kregen een eervolle vermelding voor De Zweetvoetenman, dat het recht en het rechtssysteem helder en vol humor uitlegt aan ‘jongeren van 7 tot 77 jaar'. JuryDe jury bestond uit voorzitter Julia Mendlik, plaatsvervangend hoofdofficier van justitie in Noord-Holland Sue Preenen, de Belgische emeritus hoogleraar Leo Neels, advocaat Simeon Burmeister en oud-politieman, officier van justitie, rechter en Kamerlid Peter Oskam (nu burgemeester van Capelle aan den IJssel).

Maria van de Schepop heeft besloten haar functie als president van de rechtbank Noord-Nederland per direct neer te leggen. Dit heeft de rechtbank zojuist bekendgemaakt. Het besluit is het gevolg van een ontstane vertrouwenskwestie tussen bestuur en werkvloer. Door terug te treden wil Van de Schepop ruimte maken, zodat het vertrouwen binnen de rechtbank kan worden hersteld. De Raad voor de rechtspraak, verantwoordelijk voor de aanstelling van bestuurders binnen de Rechtspraak, respecteert het besluit. Henk Naves, voorzitter van de Raad: ‘Maria van de Schepop heeft zich ten volle ingezet voor de rechtbank Noord-Nederland en voor de Rechtspraak als geheel. Daar kan ik enkel waardering voor uitspreken. Het is erg spijtig dat de beslissing van vandaag onvermijdelijk bleek.'Waarnemend presidentRechterlijk bestuurslid Albert Ploeger treedt de komende tijd op als waarnemend president van de rechtbank Noord-Nederland. De Raad bespreekt met de rechtbank wat er de komende tijd nodig is voor de organisatie en haar medewerkers en welke stappen moeten worden gezet om weer te komen tot een compleet bestuur.

Judith Uitermark: ‘Strafzaken gaan over het verleden, mediation over: hoe gaan we verder?'Judith Uitermark, strafrechter en coördinator van mediation in het strafproces, vertrekt vandaag naar Oslo voor de feestelijke uitreiking van de Crystal Scales of Justice Prize. Nederland loopt voorop als het gaat om mediation in strafzaken en is daarom een van de 4 genomineerden voor deze Europese prijs, die vernieuwing van het recht wil bevorderen. Of Uitermark trofee vrijdag – de Europese dag voor de rechtspraak - in handen krijgt, is afwachten. ‘Ik vind het al fantastisch dat we genomineerd zijn', zegt ze. ‘Dat is een mooie erkenning.'SamenDe European Commission for the Efficiency of Justice, die de prijs toekent, deed 20 jaar geleden al de aanbeveling dat er meer met herstelrecht gedaan zou moeten worden. Uitermark studeerde af op mediation in het strafrecht toen dat in Europa in opkomst was, maar hier nog niet bestond. ‘Inmiddels loopt Nederland voorop. Dat is grotendeels te danken aan de rechtbanken en de mediationbureaus die daar zijn opgezet', zegt ze. Uitermark werd in 2015 landelijk coördinator en knokte, na een succesvolle proef bij 6 rechtbanken, voor structurele invoering van mediation in strafzaken. Nu kunnen slachtoffers overal in het land met verdachten in gesprek, als de zaak zich daarvoor leent. De Rechtspraak en het Openbaar Ministerie trekken daarin samen op.BypassHet bijzondere van de Nederlandse aanpak is dat mediation binnen het strafproces plaatsvindt. ‘Als een soort bypass', zegt Uitermark. ‘De officier van justitie of de rechter kan verdachte en slachtoffer aanbieden om in gesprek te gaan, maar zij laten de zaak niet los. Elke rechtbank en hof heeft een eigen mediationbureau dat alles organiseert. Stemmen de betrokkenen in met het aanbod, dan krijgen ze eerst ieder afzonderlijk een gesprek. Dan blijkt of een confrontatie tussen de 2 partijen een goed idee is.' Na afloop komt de zaak altijd terug bij de officier of de rechter, ongeacht de uitslag. ‘Dat geeft een veilig gevoel, waardoor veel mensen wel een poging durven te wagen', zegt Uitermark. ‘Als de mediation slaagt en betrokkenen afspraken hebben gemaakt, kan de officier besluiten de verdachte al dan niet verder te vervolgen. Was de zaak al voor de rechter gebracht, dan houdt die in zijn oordeel rekening met de gemaakte afspraken.' Uitermark zou het liefst zien dat de rechter in bepaalde gevallen kan zeggen: hiermee is de zaak afgedaan. ‘Maar zo ver zijn we nog niet.'ZielenrustHet strafrecht kan vergelding, afschrikking en een bepaalde mate van genoegdoening bieden. ‘Maar wat het niet oplevert, is zielenrust voor dader en slachtoffer', zegt Uitermark. ‘Ik krijg soms een slachtoffer voor me van wie het leven verwoest is, bijvoorbeeld door een ernstig verkeersongeluk, en een doodongelukkige verdachte. Die verdachte mocht destijds geen contact opnemen met het slachtoffer. Inmiddels is er zoveel tijd verstreken dat spijt betuigen geen waarde meer heeft.' Als mensen samen in gesprek gaan, krijgen ze de regie een beetje terug. ‘Daders kunnen hun verantwoordelijkheid nemen, slachtoffers kunnen op tafel leggen wat het misdrijf met ze heeft gedaan en waar ze behoefte aan hebben. Bijvoorbeeld dat de dader niet meer in het park komt waar een beroving heeft plaatsgevonden. Zo'n confrontatie neemt angst weg, je ziet ineens dat de ander ook een mens is. Het werkt zó helend.' Feiten en cijfersVoor mediation in strafzaken staat nu structureel 1,3 miljoen euro op de begroting. Maar de vraag groeit; het geld is voor dit jaar alweer op. Uitermark: ‘Eind september waren er 1239 zaken aangemeld. Daarvan valt zo'n 40 procent af. Want tijdens de voorgesprekken, die de mediators heel zorgvuldig voeren, kan blijken dat mensen het bij nader inzien toch te spannend vinden of dat het nog te vroeg is voor een confrontatie. Van de mediations die wel starten, is 83 procent een succes.' Zelf beslissenEerst werd vooral in lichte strafzaken mediation aangeboden, inmiddels gebeurt dat ook bij zware zeden- en geweldszaken. Uitermark vertelt over een man die veroordeeld was voor poging tot moord op zijn vrouw. In hoger beroep bleek dat zijn gezin grote problemen had. De vrouw had behoefte aan alimentatie en hun zoon, die dreigde te radicaliseren, aan contact met zijn vader. ‘Bij de mediator hebben ze daar afspraken over gemaakt. Daarvoor is in het strafrecht geen plaats. Strafzaken gaan over het verleden, mediation over de toekomst: hoe gaan we nu verder? Daar kunnen mensen alleen zelf over beslissen.'

Daling in lijn met afname geregistreerde criminaliteitHet aantal strafzaken (misdrijven) dat voor de rechter kwam is in 2018 gedaald naar 88 duizend. Een jaar eerder werd in ruim 93 duizend strafzaken een rechterlijk oordeel geveld. Dit blijkt uit de vandaag verschenen publicatie Criminaliteit en rechtshandhaving 2018 (wodc.nl). De daling is in lijn met de al jaren teruglopende geregistreerde criminaliteit. In 2008 werden nog ruim 131 duizend strafzaken aan de rechter voorgelegd. Geregistreerde criminaliteitDe politie registreerde vorig jaar 785.000 misdrijven. Dat is 6 procent minder dan een jaar eerder en 40 procent minder dan de 1,3 miljoen in 2008. Niet alle geregistreerde misdrijven leiden tot een rechtszaak, bijvoorbeeld omdat daders niet worden achterhaald of omdat het Openbaar Ministerie (OM) ze buiten de rechter om afhandelt. Een deel van de criminaliteit blijft buiten beeld omdat bijvoorbeeld mensen geen aangifte doen of omdat het gaat om zogenoemde slachtofferloze delicten als drugshandel. Soorten strafBij ongeveer 9 op de 10 van de strafzaken sprak de rechter vorig jaar een schuldigverklaring uit. Bij 1 op de 10 volgde vrijspraak. Meer dan de helft van het totale aantal strafzaken (56 procent) die door de rechter zijn behandeld bestaat uit vermogensmisdrijven (bijvoorbeeld diefstal) en gewelds- en seksuele misdrijven. In 2018 werden er in totaal ruim 99 duizend straffen door de rechter opgelegd. De gevangenisstraf was de meest opgelegde hoofdstraf (34 duizend), gevolgd door de taakstraf (30 duizend) en geldboete (23 duizend).Criminaliteit en rechtshandhaving wordt elk jaar gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en de Raad voor de rechtspraak.

Voorschotregeling zou ook bij nieuwe procedure moeten geldenDe Raad voor de rechtspraak staat positief tegenover het wetsvoorstel van minister Dekker (voor Rechtsbescherming) om de strafrechter de mogelijkheid te geven ingewikkelde schadevergoedingsvorderingen af te splitsen van de strafzaak. Dit schrijft de Raad in een wetgevingsadvies.In de huidige situatie moeten slachtoffers zelf een civiele procedure starten als de strafrechter aangeeft een complexe vordering niet te kunnen behandelen. Volgens het wetsvoorstel hoeven slachtoffers bij afsplitsing niet meer zelf een procedure te starten, maar gebeurt dat automatisch na verwijzing door de strafrechter. De zaak wordt dan in een aparte schadevergoedingsprocedure behandeld door gespecialiseerde rechters. Voorschotregeling ook bij afgesplitste procedureDe Raad voor de rechtspraak is voorstander van een eenvoudige verwijzingsmogelijkheid naar de civiele rechter als een vordering tot schadevergoeding te complex is. De Rechtspraak pleit er wel voor dat de voordelen die slachtoffers hebben in een strafrechtprocedure, zoals de voorschotregeling waarbij de staat toegewezen schadevergoedingen voorschiet, ook in de nieuwe procedure zoveel mogelijk behouden blijven. Dat is in de nu voorgestelde procedure nog niet het geval: toegekende schadevergoedingen worden, als daders niet kunnen betalen, niet zoals in strafzaken voorgeschoten door de staat.Zie ook: het volledige wetgevingsadvies

Mevrouw mr. A.A.E. (Areane) Dorsman wordt rechterlijk lid van de Raad voor de rechtspraak. De ministerraad heeft ingestemd met de voordracht op voorstel van minister Dekker voor Rechtsbescherming. De benoeming gaat in op 1 januari 2020.Areane Dorsman studeerde rechten aan de Universiteit van Amsterdam. Na een tijd werkzaam te zijn geweest als advocaat, stapte ze over naar de rechterlijke macht. Bij de rechtbank Amsterdam heeft zij diverse leidinggevende functies vervuld. Sinds 2013 is zij rechterlijk bestuurslid van het gerechtshof 's-Hertogenbosch.

Uit onderzoek van het World Economic Forum blijkt dat Nederland de meest concurrerende economie van Europa is. Wereldwijd staan we op plek 4. Als een van de factoren die daaraan bijdragen wordt de sterke onafhankelijke rechtspraak genoemd. Een onafhankelijke rechtspraak en het vertrouwen van burgers en bedrijven dat daarmee gepaard gaat is een belangrijke graadmeter voor een concurrerende economie. Op een schaal van 7 scoort Nederland in 2019 een 6.2 en staat daarmee wereldwijd op plek 3, een plekje hoger dan het jaar ervoor. Finland en Nieuw Zeeland staan op plek één en twee. Europese lidstaten als Polen en Hongarije staan een stuk lager genoteerd als het gaat om rechterlijke onafhankelijkheid: Polen staat op plek 118 van de 141, Hongarije op plek 102.Effect van de rechtspraakLees hier meer over het effect van rechtspraak op de economie. Het toonaangevende internationale WEF-onderzoek wordt jaarlijks gepubliceerd: lees hier het volledige rapport.

Vanaf 1 oktober 2019 worden procesrechtelijke vernieuwingen in Rechtsvordering ingevoerd. Zo vervalt bijvoorbeeld het pleidooi voor zaken waarin de dagvaarding wordt betekend op of 1 na oktober 2019. Ook wordt de term ‘comparitie' vervangen door de term ‘mondelinge behandeling'. De procesrechtelijke vernieuwingen hebben er toe geleid dat de procesreglementen, waarin het Wetboek van Rechtsvordering van toepassing is, zijn gewijzigd. De gewijzigde versies zijn al te raadplegen op www.rechtspraak.nl en worden binnen enkele dagen gepubliceerd in de Staatscourant. Het gaat om de volgende reglementen:a) Procesreglement voor civiel rol van de kantonsectoren (pdf, 268,4 KB)b) Procesreglement dagvaardingszaken handel rechtbanken (pdf, 396,5 KB)c) Procesreglement dagvaardingszaken hoven (pdf, 448,3 KB)d) Procesreglement verzoekschrift procedures handel- en insolventie Hoven (pdf, 1,2 MB)e) Procesreglement verzoekschriftprocedures familie Hoven (pdf, 667,4 KB)Journalen handelszaken en handel gerechtshovenDe formulieren B, H en V zijn zo gewijzigd dat een aantal formulieren is uitgebreid met de mogelijkheid om een mondelinge behandeling te vragen of juist af te zien van mondelinge behandeling. Meer informatie over Procesrechtelijke vernieuwingen in Rechtsvordering vind je in onze eerdere berichtgeving op Rechtspraak.nl.

De Rechtspraak hanteert vanaf 27 september 2019 een nieuwe werkwijze voor de ondertekening van digitale uitspraken. Daarmee voldoet deze werkwijze aan de eisen van de wet en de uitspraak van de Raad van State.Bij de digitale ondertekening gebruikt de Rechtspraak voortaan tweefactorauthenticatie. Dat betekent dat een ondertekenaar niet alleen inlogt met een gebruikersnaam en wachtwoord, maar bij de ondertekening ook een tijdelijke code gebruikt die via een speciale app naar de ondertekenaar is gestuurd. Op deze manier kan de identiteit van de rechter of de griffier betrouwbaar worden vastgesteld. Uitspraak Raad van StateIn digitale asiel- en bewaringszaken werd de uitspraak sinds 19 maart 2019 tijdelijk weer ondertekend met een reguliere, geschreven handtekening. De werkwijze rond de digitale handtekening was volgens een uitspraak van de Raad van State niet in overeenstemming met de wet. Vanaf 27 september geldt een nieuwe werkwijze. Advocaten in asiel- en bewaringszaken en de IND ontvangen dan weer digitaal ondertekende uitspraken. De nieuwe werkwijze geldt ook voor digitale uitspraken in de civiele vorderingsprocedure bij de rechtbanken Gelderland en Midden-Nederland. Advocaten merken daarin geen verschil.