Deze week is er weer veel aandacht voor nepnieuws. Ook de Rechtspraak wordt daar regelmatig mee geconfronteerd. Sites en sociale media publiceren dan bijvoorbeeld dat er al een uitspraak is gedaan in een rechtszaak, terwijl de rechter nog niet eens naar die zaak heeft gekeken. Dat gebeurde vorige week in de zaak van de A7-blokkeerders in Friesland bij de intocht van Sinterklaas in Dokkum. De Rechtspraak vindt het belangrijk dat mensen over de juiste informatie beschikken over rechtszaken. Voor het laatste nieuws over een rechtszaak of rechtspraaknieuws kan iedereen terecht in het Rechtspraak nieuwsoverzicht. Voor de actuele stand van zaken in grote- of spraakmakende rechtszaken zijn er bekende rechtszakenpagina's. En alles over verschillende thema's in de rechtspraak zoals tbs of verkeersmisdrijven is te vinden op onze themapagina's.Kortom, zeker weten of de informatie op social media over een rechtszaak echt klopt? Kijk op rechtspraak.nl of stel een vraag via het Facebook- of Twitteraccount van de Rechtspraak.

Strafrechter Elianne van Rens over de berechting van mensenhandelarenHet is de dag van de mensenhandel. Dat misdrijf levert veel verborgen leed op dat niet aan de oppervlakte komt, meldt de Nationaal Rapporteur Mensenhandel vandaag. Daardoor komen ook weinig zaken voor de rechter. Uit cijfers van de Rechtspraak blijkt dat vorig jaar 107 verdachten zijn veroordeeld, en dat is vergelijkbaar met voorgaande jaren. Wat is mensenhandel precies en waarom is het zo lastig om de daders te bestraffen? Strafrechter Elianne van Rens legt het uit.Welke zaken ziet een rechter die gespecialiseerd is in mensenhandel? ‘Mensenhandel gaat over uitbuiting. Het is een vorm van moderne slavernij, waarbij mensen meestal worden gedwongen om heel lang te werken onder extreme omstandigheden, tegen weinig loon. We hebben dat gezien bij textielateliers bijvoorbeeld en bij een Haagse loempiabakkerij. Ook het dwingen van mensen om te bedelen of organen af te staan valt eronder, en kinderen het dievenpad opsturen. Wat rechters het meeste zien, is gedwongen prostitutie. Alleen al de intentie is strafbaar. Als iemand bijvoorbeeld onder valse voorwendselen een vrouw uit het buitenland haalt om haar tot prostitutie te dwingen, kan hij worden veroordeeld. Ook al heeft die vrouw nog geen klant gezien.'Waarom worden dan toch maar weinig mensenhandelaren bestraft?‘Het speelt zich allemaal af in een schimmige wereld, achter gesloten deuren. Je ziet het niet en er is meestal nauwelijks technisch bewijs. Alles hangt af van wat mensen willen verklaren, maar dat durven ze vaak niet uit angst voor represailles. Daardoor komen er niet veel zaken voor de rechter. Mensenhandelaren gebruiken nogal eens geweld of dreigen de familie van de slachtoffers iets aan te doen. Bij gedwongen prostitutie zie je dat heel duidelijk. Daar speelt ook schaamte een grote rol, vooral bij vrouwen uit andere culturen, die als outcast verder moeten als bekend wordt wat zij hebben meegemaakt. Voor mannelijke prostitués geldt dat nog sterker, als zij uit landen komen waar seks tussen mannen taboe is.' Waarom worden mensenhandelzaken niet door alle strafrechters behandeld? ‘Bij alle rechtbanken en hoven hebben rechters zich gespecialiseerd in deze materie. Dat is nodig omdat het wetsartikel op grond waarvan mensenhandelaren worden vervolgd (273f Sr) complex is. Alle internationale mensenhandelvarianten zijn in dat ene artikel vervat en het is opgebouwd uit uiteenlopende gedragingen, waarvan de strafwaardigheid verschilt. Bovendien zijn deze zaken erg arbeidsintensief. Er gaan meestal lange onderzoeken aan vooraf die leiden tot dikke dossiers, ook al omdat het bewijs grotendeels bestaat uit verklaringen. Die zijn soms ambivalent of spreken elkaar tegen. Het is dus goed als rechters die de materie goed kennen zulke zaken beoordelen.'

Nog geen structurele oplossing geldzorgenHet kabinet geeft in de vandaag verschenen Miljoenennota en bijbehorende Rijksbegroting (rijksoverheid.nl) aan het financiële tekort van 40 miljoen euro van de Rechtspraak dit jaar aan te vullen. In een eerste reactie zegt Frits Bakker, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, dat hiermee de acute geldzorgen zijn opgelost. ‘Maar het is geen structurele oplossing. Volgend jaar hoopt de Rechtspraak tot afspraken te komen met de regering die zorgen voor een structurele oplossing.' FinancieringDoor een vertraagd digitaliseringprogramma en een forse afname van het aantal rechtszaken zit de Rechtspraak in financieel zwaar weer. Bakker: ‘We doen er alles aan om weer financieel gezond te worden. Een belangrijk deel van de tekorten wordt veroorzaakt door de grote daling van het aantal zaken in combinatie met de manier waarop de Rechtspraak wordt gefinancierd. De Rechtspraak wordt per zaak betaald. Doordat er fors minder zaken voor de rechter zijn gekomen krijgen we veel minder geld, terwijl de vaste kosten gelijk blijven.' Ook biedt het huidige systeem volgens Bakker geen ruimte voor noodzakelijke innovatie, terwijl de Rechtspraak mee moet kunnen gaan met de eisen die de maatschappij stelt.Op dit moment doet de Rechtspraak samen met het ministerie voor Justitie en Veiligheid onderzoek naar de knelpunten van het financieringssysteem, wat volgens deskundigen niet goed functioneert. VergoedingEen andere oorzaak voor het tekort zit volgens Bakker in de forse bezuinigingen die het kabinet Rutte II aan de Rechtspraak heeft opgelegd. In totaal krimpen de inkomsten hierdoor met ongeveer 10 procent. Een deel van deze bezuinigingen is gerealiseerd door efficiency maatregelen in de bedrijfsvoering en een verlaging van de huisvestingskosten, bijvoorbeeld door in gerechtsgebouwen kantoorruimte te verhuren aan andere organisaties. Het resterende deel zou gerealiseerd worden door de besparingen die de digitalisering moet opleveren, maar de digitalisering is flink vertraagd waardoor dit deel van de bezuinigingen niet kan worden ingevuld.Bakker: ‘Dit jaar vult de minister het tekort aan, maar van een blanco cheque is natuurlijk geen sprake. Daarom laten we een externe partij de hele organisatie doorlichten en zoeken naar manieren om de begroting weer meer in evenwicht te krijgen. Wat we ook laten onderzoeken is het veel gehoorde geluid op de werkvloer dat rechtszaken de afgelopen jaren bewerkelijker en tijdrovender zijn geworden. Als dit klopt, dan moet dit ook terug te zien zijn in de vergoeding die wij hiervoor ontvangen.'

Een proef met ‘spreekuurrechters' die de rechtbank Noord-Nederland heeft gehouden, is succesvol verlopen. Mensen die een eenvoudig geschil aan de rechter wilden voorleggen, konden dat zonder dagvaarding of advocaat doen. De rechter hoorde de strijdende partijen aan en adviseerde over een schikking. In 91 procent van de zaken werd het conflict snel, effectief en tegen een laag tarief opgelost, blijkt uit onderzoek (pdf, 1,4 MB). Intussen experimenteren ook andere rechtbanken met zulke laagdrempelige procedures.Alledaagse conflictenAlledaagse problemen met de buren, huisbaas, werkgever of bijvoorbeeld een aannemer kunnen veel ellende veroorzaken. Ze komen meestal pas bij de rechter als ze volledig zijn geëscaleerd. De betrokkenen zijn dan veel geld kwijt aan griffierechten en advocaten en komen als eiser en verweerder tegenover elkaar te staan in de rechtszaal, wat niet bevorderlijk is voor een goede relatie. Het streven van de Rechtspraak om zulke geschillen sneller en goedkoper op te lossen, is in de proef met de spreekuurrechters uitgeprobeerd. Eenvoudige procedureAnderhalf jaar lang waren 7 ervaren kantonrechters in het noorden beschikbaar om als spreekuurechter op te treden. In totaal hebben zij 64 zaken behandeld, waarvan er 58 eindigden in een schikking tussen de partijen. Het ging vooral om burenruzies, maar bijvoorbeeld ook om conflicten over een verbouwing of een aankoop. Vaak gingen de rechters ter plaatse om met eigen ogen te zien wat er speelde, ook omdat er geen schriftelijke stukken waren waarop zij zich konden baseren. De betrokkenen mochten hun zaak namelijk met een eenvoudige mededeling (zoals ‘de boom van de buren is te hoog') aanmelden. Als de rechter beide partijen had aangehoord, stuurde hij aan op een compromis. Lukte dat niet, dan hakte hij alsnog de knoop door.Tevreden deelnemersVan de deelnemers is 80 tot 90 procent (heel) positief over de spreekuurrechter, blijkt uit onderzoek door de Rijksuniversiteit Groningen en onderzoeksbureau Pro Facto. Ze zijn vooral blij met de snelle behandeling, de lage kosten en de menselijke, niet-juridische benadering door de rechter. Ze vonden de zitting wel lang duren; de rechter moest immers eerst ontdekken wat er speelde. Ook hebben sommige mensen druk ervaren om tot een schikking te komen. Daar staat tegenover dat 71 procent ook na verloop van tijd nog tevreden was over het bereikte resultaat.KanttekeningenVooral bij burengeschillen lijkt de spreekuurrechter bij te dragen aan een verbeterde, laagdrempelige toegang tot de rechtspraak, stellen de onderzoekers. Zij plaatsen wel kanttekeningen bij het hoge schikkingspercentage. Slechts 40 procent van de aangemelde zaken is ook echt door de spreekuurrechters behandeld, vooral omdat het lang niet altijd lukte om medewerking van beide partijen te krijgen. Dat is wel een vereiste van het wetsartikel (art. 96 Rv) dat zo'n vereenvoudigde procedure mogelijk maakt. Bovendien konden belangstellenden zich niet zelf melden bij de spreekuurrechter. Enkele rechtsbijstandsverzekeraars en het Juridisch Loket leverden de deelnemers aan. Zij meldden vooral zaken aan die kans van slagen hadden. De spreekuurrechter boog zich dus eigenlijk alleen over zaken die zich relatief goed voor een schikking leenden, concluderen de onderzoekers.Nieuwe experimentenDe Rechtspraak vindt het belangrijk om verder te experimenteren met laagdrempelige procedures. In het hele land zijn ideeën bedacht die ervoor zorgen dat het werk van de rechter zoveel mogelijk effect heeft. Initiatieven die succesvol blijken te zijn, kunnen landelijk worden ingevoerd zodra het kabinet daar geld voor beschikbaar stelt. Zo is in Rotterdam en Dordrecht half september de ‘regelrechter' begonnen, waar zowel burgers als bedrijven zich kunnen melden om conflicten snel en goedkoop op te lossen. En in Den Haag trekken rechters de wijk in om te helpen de leefbaarheid te vergroten. ‘Wijkrechters' houden zich vooral bezig met overlast, burenruzies, woninggebreken; alles wat te maken heeft met prettig wonen in de wijk. Anders dan de spreekuurrechters werken zij niet met doorverwijzers; iedereen die de rechter wil spreken, kan zich zelf melden. Zie ook: maatschappelijk effectieve rechtspraak (themadossier)

Het is de Week van de Rechtspraak. Van maandag 24 september tot zondag 30 september organiseren alle rechtbanken en gerechtshoven in Nederland verschillende leuke en interessante activiteiten. Dit jaar is de Week speciaal gericht op jongeren.Zo kunnen bezoekers in Den Bosch bijvoorbeeld de archieven van de rechtspraak ontdekken. Rechters en raadsheren laten bijzondere uitspraken uit een ver verleden zien en vertellen daarna hoe het er nu aan toe gaat. In Gelderland is een essaywedstrijd voor studenten uitgeschreven en het hof in Den Haag houdt speciale Meet the Judge-bijeenkomsten. De nieuwe rechtbank in Breda opent op zaterdag 29 september de deuren voor publiek. Thema: jongerenDeze week richt zich verder speciaal op jongeren. Zo is vanaf vandaag de Week te volgen via onze rechtspraakreporters op Instagram. Speciaal voor hun leeftijdgenoten plaatsen zij daar stories (korte video's) waarin rechters, beveiligers, bodes en anderen binnen de rechtbank vertellen wat ze meemaken op hun werk en waarom ze voor dat vak hebben gekozen. Ook zijn er gastlessen op scholen over zware criminaliteit, identiteitsfraude en straffen die jongeren kunnen krijgen.Meedoen?Ook een rechtbank of activiteit bezoeken? Bekijk het programma van de Week van de Rechtspraak.

Waarom in de ‘stoffige' boeken duiken als je ook kan leren op de social media waar je het liefst de hele dag doorheen scrolt? De social media-campagne van De Week van de Rechtspraak (#WvdR) leert jongeren vanaf volgende week meer over het Nederlandse rechtssysteem op Instagram. Zo kunnen jongeren zelf aan rechters via Instagram Stories hun vragen stellen en gaan 10 rechtspraakreporters op pad om verslag te doen vanuit de rechtbanken en de gerechtshoven. Ook worden er actuele en bekende rechtszaken uitgelegd.Van inspiratie tot interactieHet lespakket informeert jongeren over de werking van de (straf)rechtspraak in Nederland. Hoe wordt een vonnis bepaald? Wie beslist welke straf er wordt opgelegd? Wat gebeurt er nog meer in de rechtszaal? Instagram feed Op de Instagrampagina @rechtvoorjou heeft de Rechtspraak een online wereld gebouwd. Via meerdere aan elkaar gelinkte profielen worden alle facetten van de Rechtspraak getoond. Story HighlightsDaarnaast wil de Rechtspraak jongeren inspireren zich te verdiepen in bekende en actuele (straf)zaken en ze uitnodigen tot interactie. Stap voor stap worden ze in stories door de zaak geleid. Jongeren kunnen hun mening geven via polls en sliders en via de stories vragen stellen. IGTVVoor het Instagram TV-kanaal gaan de Rechtspraak Reporters op pad. Zij vloggen over hun bezoeken aan gerechtsgebouwen, interviewen rechters en vertellen wat hen opvalt in het nieuws over de rechtspraak. De groep verslaggevers bestaat uit 10 jongeren in de leeftijd van 15 tot 27 jaar. Rechter in de klasTijdens de Week van de Rechtspraak (#WvdR) volgende week hebben scholen ook de mogelijkheid een rechter uit te nodigen om hem of haar de ‘toga van het lijf' te vragen. Hoe ziet een dag van de rechter eruit? Kun je celstraf krijgen als je spijbelt? Wat gebeurt er als je door de politie wordt opgepakt? Het Instagramaccount zorgt dat jongeren ook na de week nog een platform hebben om met een rechter in gesprek te kunnen gaan.Zie ook: alle activiteiten tijdens de Week van de Rechtspraak

Meer dan 100 rechters, raadsheren en juridisch medewerkers gaan volgende week het land in om met scholieren over rechtspraak te praten. Jongeren staan centraal tijdens de Week van de Rechtspraak, die dit jaar van 24 tot en met 28 september wordt gehouden. Aan de hand van spannende thema's laten rechters zien hoe het recht werkt. En wie een kijkje achter de schermen van de rechtbank wil nemen, kan op Instagram terecht.Onbekende wereldVoor de meeste jongeren is de Rechtspraak een onbekende wereld die ver van ze af staat. Ze denken niet dat ze ooit met een rechter in aanraking zullen komen. Toch kan dat zomaar gebeuren, bijvoorbeeld als hun ouders gaan scheiden of er problemen ontstaan door spijbelen, schulden, online pesten of een vechtpartij tijdens het uitgaan. De Week van de Rechtspraak is bedoeld om jongeren kennis te laten maken met het recht en de rechtspraak. Wat gebeurt er eigenlijk bij rechtbankenen gerechtshoven? Wat doen rechters, en hoe komen zij tot een oordeel?In de klas en onlineGastlessen over zware criminaliteit, identiteitsfraude en straffen die jongeren kunnen krijgen, geven scholieren de kans om rechters het hemd van het lijf te vragen. Jongeren die de dingen liever online bekijken, kunnen vanaf 24 september terecht op Instagram. Op dit account (@rechtvoorjou)worden de komende tijd leuke informatie en weetjes over de rechtspraak getoond.Speciaal voor hun leeftijdgenoten plaatsen de Rechtspraak Reporters daar stories (korte video's) waarin rechters, beveiligers, bodes en anderen binnen de rechtbank vertellen wat ze meemaken op hun werk en waarom ze voor dat vak hebben gekozen. Andere activiteitenVerschillende rechtbanken organiseren daarnaast eigen activiteiten tijdens de week. In Den Bosch bijvoorbeeld zijn alle leeftijdsgroepen welkom bij een duik in de archieven. Rechters nemen bijzondere uitspraken uit een ver verleden onder de loep en vertellen hoe het er nu aan toe gaat. In Gelderland is een essaywedstrijd voor studenten uitgeschreven en het hof in Den Haag houdt speciale Meet the Judge-bijeenkomsten. Zie ook: Overzicht activiteiten tijdens de Week van de Rechtspraak Rechtspraak in de klas

Rechtbanken en gerechtshoven vieren volgende week de Week van de Rechtspraak. Van 24 tot en met 28 september worden door het hele land activiteiten georganiseerd die laten zien welk werk rechters en raadsheren dagelijks doen. De week richt zich speciaal op jongeren. Zo staan rechters voor de klas en is de Week te volgen via Instagram.In de klas en onlineGastlessen over zware criminaliteit, identiteitsfraude en straffen die jongeren kunnen krijgen, geven scholieren de kans om rechters het hemd van het lijf te vragen. Jongeren die de dingen liever online bekijken en willen reageren, kunnen vanaf 24 september terecht op Instagram. Speciaal voor hun leeftijdgenoten plaatsen de Rechtspraak Reporters daar stories (korte video's).Andere activiteitenVerschillende rechtbanken organiseren daarnaast eigen activiteiten tijdens de week. In Den Bosch bijvoorbeeld zijn alle leeftijdsgroepen welkom bij een duik in de archieven. Rechters nemen bijzondere uitspraken uit een ver verleden onder de loep en vertellen hoe het er nu aan toe gaat. In Gelderland is een essaywedstrijd voor studenten uitgeschreven en het hof in Den Haag houdt speciale Meet the Judge-bijeenkomsten. Zie ook: Overzicht activiteiten tijdens de Week van de Rechtspraak

Geregistreerde criminaliteit blijft dalenIn 2017 behandelde de rechter 93 duizend strafzaken. Dit is 2 procent minder dan in 2016 en maar liefst 29 procent minder in vergelijking met 2007. Dit blijkt uit de vandaag verschenen publicatie Criminaliteit en rechtshandhaving (cbs.nl) van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), de Raad voor de rechtspraak en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).DalingDe daling van het aantal strafzaken ligt in lijn met de daling van de geregistreerde criminaliteit. In 2017 werden door de politie minder misdrijven geregistreerd en minder verdachten aangehouden dan het jaar ervoor. Zo registreerde de politie vorig jaar bijna 831 duizend misdrijven, 11 procent minder dan in 2016 en ruim een derde minder dan in 2007. Deze daling werkt door in nagenoeg de hele strafrechtelijke keten, waar onder andere politie, Openbaar Ministerie (OM) en Rechtspraak toe behoren. Zo handelde het OM 183 duizend zaken af in 2017, wat ook neerkomt op een daling van 29 procent ten opzichte van 2007. De Veiligheidsmonitor (cbs.nl) van het CBS laat een vergelijkbare daling in de ondervonden criminaliteit zien. Buiten beeldEen deel van de criminaliteit blijft buiten beeld in zowel de geregistreerde als ondervonden criminaliteit. Zo is de aangiftebereidheid laag bij slachtoffers van onder andere cybercriminaliteit waardoor deze vorm van criminaliteit ondervertegenwoordigd is in de geregistreerde criminaliteit. Daarbij wordt in de Veiligheidsmonitor alleen gevraagd naar enkele veelvoorkomende vormen van (cyber)criminaliteit. Verder komt ondermijnende criminaliteit maar beperkt in de cijfers tot uitdrukking, waarbij het vaak gaat om zogenoemde slachtofferloze delicten (bijvoorbeeld drugshandel). StrafzakenBij ongeveer 9 op de 10 van de strafzaken sprak de rechter vorig jaar een schuldigverklaring uit. In 10 procent van de zaken volgde vrijspraak. Meer dan de helft van het totale aantal strafzaken (57 procent) die door de rechter zijn behandeld bestaat uit vermogensmisdrijven en gewelds- en seksuele misdrijven. In 2017 werden er in totaal 102 duizend straffen door de rechter opgelegd. De gevangenissstraf was de meest opgelegde straf (37 duizend), gevolgd door de taakstraf (32 duizend).

Ieder jaar wordt een groot aantal rechtszaken buiten de rechter om afgedaan. Het Openbaar Ministerie (OM) treft dan een schikking met een wetsovertreder. Ook met grote bedrijven worden zogeheten megaschikkingen getroffen, achter gesloten deuren. Als het aan de Rechtspraak ligt, komt daar zo snel mogelijk een einde aan. Waarom? Drie vragen over megaschikkingen. Wat is het bezwaar tegen megaschikkingen?Dat de rechter er niet aan te pas komt. Iedereen in Nederland moet zich aan de wet houden. Als je verdacht wordt van een misdrijf, oordeelt de rechter of je schuldig bent en straf verdient. Dat gebeurt in het openbaar, zodat de samenleving kan zien welke reactie er volgt op strafbaar gedrag. Mensen moeten erop kunnen vertrouwen dat wetsovertreders worden opgepakt door de politie, vervolgd door het OM en bestraft door de rechter. Als de rechter buitenspel wordt gezet en er in beslotenheid schikkingen worden getroffen, is van transparantie geen sprake. Dat is schadelijk voor het vertrouwen in de rechtsstaat. Doet het OM zaken niet goed af? Het OM gaat integer en professioneel te werk bij het treffen van schikkingen. Maar de rechter moet die afspraken wel kunnen toetsen op juistheid. Vooral bij zaken met een grote maatschappelijke impact is van het belang dat de samenleving kan vaststellen dat er wordt opgetreden en welke reactie er volgt op strafbaar gedrag. Dat is maar beperkt mogelijk als het OM extreem grote strafzaken afdoet met een miljoenentransactie. Wat moet er anders?Het OM is meer zaken zelf gaan afdoen omdat de strafrechtketen soms traag werkt, waardoor het lang kan duren voordat een zaak voor de rechter komt. Als reactie daarop heeft de wetgever het OM ruimere bevoegdheden gegeven. Maar de grenzen zijn bereikt. In plaats van steeds meer zaken buiten de rechter om af te doen, is het hoog tijd de keten beter te laten functioneren, zodat het omzeilen van de strafrechter niet meer nodig is. De burger heeft recht op een goed functionerend rechtssysteem. Alleen daarmee kan de strafrechter de rol vervullen die onze rechtsstaat hem heeft toegekend: toetsen, waarborgen, oordelen en uiteindelijk transparant en passend straffen.